Οι νέοι, οι αρχαίοι και η Ικαρία του κόσμου

Τύπος » Αναδημοσιεύεσεις - 14/08/2001

Σε τούτες τις μέρες της καλοκαιρινής ραστώνης -με τρελαίνει αυτή η λέξη!- έχει αναχθεί σε μέγα θέμα και η ραστώνη των πολιτικών. Ο Μπους, για παράδειγμα, περνάει ήσυχες μέρες στο κτήμα του στο Τέξας και μάλιστα σκοπεύει να κάτσει εκεί για ένα μήνα, πράγμα που οι Αμερικανοί ψηφοφόροι θεωρούν υπερβολικό και δείχνουν να δυσανασχετούν. Αυτοί πάντως που φαίνονται ενθουσιασμένοι είναι οι ιθύνοντες στο Λευκό Οίκο. Φαίνεται πως η απουσία του προέδρου κάνει καλό στην αμερικανική πολιτική. Ο ίδιος ο Μπους πάντως υποστηρίζει ότι στις ώρες της σχόλης στοχάζεται και ανανεώνει τη σκέψη του και ότι μέσα από την επαφή με το μέσο Αμερικανό φρεσκάρει την πολιτική του. Μα δεν κατάλαβα, γιατί ο Μπους χρειάζεται να πάει διακοπές για να δει το μέσο Αμερικανό; Καθρέφτες δεν υπάρχουν στο Λευκό Οίκο;

Εγώ πάντως θα πρότεινα στον Μπους διακοπές στην Ικαρία. Ανεπιφύλακτα. Θα μάθαινε πολλά για τη ραστώνη -καλά, δεν το συζητάμε- από την άλλη όμως θα μάθαινε και να σκέφτεται -όχι ως μέσος Αμερικανός- και επίσης θα μάθαινε πολλά και για το ευρωπαϊκό πνεύμα, ώστε να διευκολυνθεί στη χάραξη της εξωτερικής πολιτικής των ΗΠΑ. Και μια που το έφερε η κουβέντα για την Ικαρία, ας αφήσουμε τον Μπους και τους πλανητάρχες και τον Πούτιν και όλους τους πρωταγωνιστές της διεθνούς πολιτικής σκηνής.

Ας αφήσουμε τα ηχηρά και ας στραφούμε στην πραγματική ηχώ της νόησης και της εννόησης. Τα σημαντικά πράγματα σε αυτή τη ζωή δεν θορυβούν, ο ήχος τους όμως γίνεται εκκωφαντικός μόλις αποφασίσουμε να βάλουμε το αυτάκι μας εκεί που πρέπει. Τότε θα τα ακούσουμε και θα θορυβηθούμε. Αρκεί να βάλουμε το αυτί μας πάνω στο κύμα. Στο κύμα που έρχεται από το Ικάριο Πέλαγος. Στο κύμα των καιρών. Στο νησί που τίμησε ο μεγαλύτερος -όλες οι φιλολογικές ενστάσεις δεκτές- σύγχρονος Ελληνας ποιητής λέγοντας για τον συνονόματό του νησιού, «αφ' υψηλά όμως έπεσε, κι απέθανε ελεύθερος». Δεν τίμησε όμως ένα συγκεκριμένο νησί ο ποιητής -αυτός γρήγορα το κατάλαβε, εμείς γιατί αργούμε δεν καταλαβαίνω- τίμησε όλα τα νησιά και όλες τις θάλασσες και όλες τις στεριές.

Η NASA στέλνει διαστημόπλοια στον Ηλιο, και πολύ καλά κάνει, εμείς όμως είχαμε στείλει ανθρώπους στον Ηλιο πολύ παλιότερα... και που δεν τα κατάφεραν, και τι με αυτό, τα κόκαλά τους στοιχειώνουν το Αιγαίο και πολύ καμαρώνουμε γι' αυτό, γιατί κάθε φορά που βουτάμε στα νερά του Ικαρου -και τα ικάρια νερά είναι τα νερά όλης της οικουμένης- τον νιώθουμε τον «πτερωθέντα που επνίγη», κι ακόμα νιώθουμε ότι αυτά τα νερά δεν είναι μόνο δικά μας, είναι ολωνών, και αυτή είναι η μεγαλοσύνη που μας παραδόθηκε, αυτό είναι το δίδαγμα των προγόνων, ότι όλα είναι για όλους, και όχι μόνο για τους επιγόνους, γιατί δεν υπάρχουν επίγονοι εξ αίματος, το ίδιο αίμα ρέει σε όλη τη Γη και είναι καλό το αίμα να ρέει στις φλέβες των ανθρώπων και όχι να σπαταλιέται στο χώμα. Αυτό μας είπαν οι αρχαίοι, αυτό μας λένε και οι σύγχρονοι που τους ακούσανε -σαν τον Κάλβο και άλλους- αυτό μας λένε οι Ελληνες, όχι οι «ελληνάρες». Αυτό μας λένε οι Μυτηλινιοί που φιλοξενούν, όχι οι Μυτηληνιοί που διώχνουν.

Τις τελευταίες μέρες, λόγω της συγκυρίας, αντιπαραθέτουν τον πρωταθλητή μας από τη Μυτιλήνη, Κώστα Κεντέρη, στα ξενοφοβικά συμπτώματα ορισμένων συμπατριωτών του. Νομίζω ότι η συγκυρία ήταν χρυσή για το Μυτιληνιό αθλητή. Πιο χρυσή και από το «χρυσό». Εγινε πρωταθλητής στην κούρσα κατά της μισαλλοξοδίας. Καλά έκανε το παιδί και έτρεξε με χίλια τα διακόσια. Πολύ το χαρήκαμε. Ας κοιτάξουν και οι συμπατριώτες του, και όλοι οι Ελληνες, να τρέξουμε με την ίδια ταχύτητα αφήνοντας πίσω μας τη μιζέρια και την αγοραφοβία. Αυτό μας λένε και οι χιλιοειπωμένοι μας αρχαίοι πρόγονοι: χίλια στη γενναιοδωρία, χίλια στη γενναιότητα.

Αυτό δεν μας λένε όσοι εξ επαγγέλματος μιλάνε εξ ονόματός τους, επειδή οι ίδιοι είναι μικροί και άχαροι, γιατί πάνε να χωρέσουνε τον κόσμο -αυτόν που οι αρχαίοι κοιτάξανε να αγκαλιάσουν- στις δοξασίες τους, στις εμμονές τους, στη θρησκοληψία τους, στου καθενός την «αιρεσούλα», ορθόδοξη, ντεμί ορθόδοξη και δεν ξέρω τι άλλο. Γιατί πάνε να μικρύνουνε τον κόσμο-αυτόν που οι αρχαίοι κοιτάξανε να μεγαλώσουν. Μιλάνε για την ελληνική ορθοδοξία -οι κακόμοιροι- και δεν έχουν καταλάβει την ορθοδοξία των Ελλήνων. Δεν έχουν καταλάβει ότι για τους Ελληνες ορθοδοξία -δηλαδή σωστή γνώμη- είναι πρώτα απ' όλα ο σεβασμός στη δόξα του άλλου. Το μεγάλο δίδαγμα των αρχαίων δεν είναι να χωρέσουμε τον κόσμο στη σκέψη μας, είναι μπας και καταφέρουμε να μεγαλώσουμε τη σκέψη μας ώστε να τη χωρέσει ο κόσμος. Το πρόβλημά τους δεν ήταν αν μας αρέσει ο κόσμος -και ποιοι είμαστε εμείς, στο κάτω κάτω!- το πρόβλημά τους ήταν εμείς να γίνουμε αρεστοί στο Σύμπαν.

Τέλος πάντων, σκέφτομαι την Ικαρία ως τον τελευταίο φανό της αρχαιοελληνικής αίσθησης και κουλτούρας, το μέρος όπου τεμπελιάζω σημαίνει σκέφτομαι, αλλά σκέφτομαι δεν σημαίνει τεμπελιάζω. Εκεί όπου η ρέμβη φέρνει τη σκέψη, μια σκέψη ρέμπελη, αλλά όχι τεμπέλικη, αντιθέτως γρήγορη και δημιουργική. Είναι γνωστό εξάλλου ότι οι περισσότεροι έξυπνοι άνθρωποι είναι και λίγο «ραχάτι και τεμπελχανείο». Και για να μη φανεί ότι πλέκω το εγκώμιο της Ικαρίας, ακούστε και το τελευταίο και απομυθοποιητικό:

Πάει ο Αγγελόπουλος να γυρίσει ταινία στην Ικαρία. Βρίσκει έναν ντόπιο και του ζητάει να κάνει τον ηθοποιό. «Και τι πρέπει να κάνω;», ρωτάει ο Ικαριώτης.

«Τίποτα σπουδαίο», του λέει ο σκηνοθέτης. «Είναι απλός ο ρόλος. Θα κάτσεις για μισή ώρα κάτω από ένα δέντρο, στον ίσκιο, θα κοιτάς στοχαστικά το άπειρο και η κάμερα θα σε παίρνει».

«Κανένα πρόβλημα», του λέει ο Ικαριώτης.

«Μόνο που θα πρέπει να καπνίζεις κιόλας», του λέει ο σκηνοθέτης.

«Α», κάνει ο Ικαριώτης, κάπως θορυβημένος.

«Ρε παιδί μου, χαλαρά, θα καπνίζεις με το πάσο σου, αργά και όπως σου 'ρχεται».

«Τέλος πάντων», συμφωνεί ο Ικαριώτης.

«Μόνο που μετά τη μισή ώρα,» λέει ο σκηνοθέτης, «θα ακουστεί ένας θόρυβος πίσω σου και εσύ θα γυρίσεις αργά-αργά το κεφάλι, να δεις από πού ακούγεται. Και μετά τέλος, η σκηνή τελειώνει, δεν σε θέλω τίποτα άλλο».

«Α, άκου να δεις», πετάγεται αγανακτισμένος ο Ικαριώτης, «εσύ άνθρωπέ μου δεν θέλεις ηθοποιό, εσύ θέλεις κασκαντέρ!»
Του ΓΙΑΝΝΗ ΠΑΡΑΣΚΕΥΟΠΟΥΛΟΥ marion@hol.gr
Ελευθεροτυπία