Το Ταυροπόλιον

Στο νοτιοδυτικό μέρος του νησιού, 3 χλμ. από τον Αρμενιστή, στη θέση του σημερινού χωριού Να, υπήρχε στην αρχαιότητα ένα πολύ σημαντικό και ξακουστό ιερό της θεάς Αρτέμιδος, της Ταυροπόλου (το όνομα Ταυροπόλος αναφέρεται στις ιδιότητες της θεάς ως δύναμης γονιμοποιού της φύσης και δύναμης της φθοράς).
Η Άρτεμις είναι μια πανάρχαια ασιατική θεά που έχει την καταγωγή της στο λαό των Κομάνων της Καππαδοκίας, οι οποίοι την ονόμαζαν Μα, ενώ οι Έλληνες αρχαίοι συγγραφείς την ονόμαζαν Ενυώ, Σελήνη, Αθηνά ή Άρτεμη.
Ο ερχομός της λατρείας της Ασιατικής θεάς στην Ελλάδα τοποθετείται στη μεταμινωική εποχή, άρα και ο ναός του Ταυροπολίου πρέπει να ήταν της ίδιας εποχής. Στο ναό υπήρχε πανάρχαιο διϊπετές ξόανο (δηλαδή ουρανοκατέβατο - όχι σκαλισμένο από ανθρώπινο χέρι) της θεάς, με μεγάλη θρησκευτική αξία. Το σημερινό όνομα του Να, προήλθε, σύμφωνα με την επικρατέστερη άποψη, από παραθφορά της λέξης ναός ή σύμφωνα με άλλη άποψη, από παραφθορά του αρχαίου ονόματος της θεάς, Μα.
Κατά μια εκδοχή, το Ταυροπόλιον δεν ήταν από τους αρχαίους χρόνους τίποτα άλλο παρά αποκλειστικό σεβασμα προς τη θεά. Κατά μια άλλη, στην περιοχή γύρω από το ναό πρέπει να υπήρχε τους αρχαίους χρόνους κάποια μικρή ή μεγάλη πόλη. Αυτή η άποψη περί υπάρξεως πόλης περιβάλλουσας το ναό, ενισχύεται αν λάβουμε υπόψη μας το σημαντικό αριθμό επισκεπτών που θα πρέπει να προσέλκυε ο ονομαστός αυτός ναός, με αποτέλεσμα αξιόλογα εισοδήματα για τους όποιους κατοίκους της.
Δυστυχώς, ο ναός καταστράφηκε γύρω στις αρχές, σύμφωνα με την παράδοση, του ΙΘ' αιώνα αφ' ενός λόγω της φαντατικά εχθρικής διάθεσης που είχαν κάποιοι από τους χριστιανούς εκείνης της εποχής προς κάθε αρχαίο, άρα και ειδωλολατρικό ναό, και αφ' ετέρου για να χρησιμοποιηθεί σαν πρώτη ύλη χτισμάτων, και ιδίως ναών της καινούργιας εποχής. Αυτό μαρτυρούν και τα υπολείμματα της παλιάς ασβεστοκαμίνου στην περιοχή. Σήμερα, δυστυχώς, από τον περίφημο εκείνο ναό της αρχαιότητας δε διασώζεται παρά μόνο ένα τμήμα από το πάτωμα και τα θεμέλιά του.
Στη θέση αυτή υπήρχε κατά την αρχαιότητα και αξιόλογο λιμάνι, το οποίο εκτεινόταν σε σημαντικό βάθος, μέσα από τη σημερινή παραλία και εκεί που σχηματίζεται τώρα πια η λίμνη. Το λιμάνι αυτό φράχτηκε τεχνητά από τους ντόπιους τον καιρό της ακμής της πειρατείας, που συμπίπτει με την πρώτη εμφάνιση των Τούρκων στο Αιγαίο. Τον καιρό εκείνο οι κάτοικοι των γύρω περιοχών αποσύρθηκαν σε πιο κρυφούς οικισμούς, όπως αυτόν της Λαγκάδας, και φράξανε το λιμάνι, το οποίο εύκολα θα μαρτυρούσε την παρουσία τους σε αυτούς που παρατηρούσαν από τη θάλασσα. Από το αρχαίο αυτό λιμάνι, απομένει σήμερα μόνο ένα τμήμα της αρχαίας προκυμαίας, στην αριστερή μεριά της λίμνης, με σφηνωμένες πάνω της ακόμα τις σιδερένιες δέστρες, στις οποίες έδεναν τα αρχαία πλοία που προσέγγιζαν το λιμάνι.

(Η φωτογραφία προέρχεται από το site http://clubs.pathfinder.gr/artemistavropolos)